ଭୋଟର ତାଲିକା ବିଭ୍ରାଟ ପଛରେ ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥାଗତ ତ୍ରୁଟି ରହିଛି । ତାହା ହିଁ ଏହି ଆଲୋଚନାର ଗୋଟିଏ ଦିଗ । ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ ନିଶ୍ଚିତ । ସମସ୍ତ ନାଗରିକ ନିଜନିଜର ସ୍ୱାଧୀନ ଓ ଗୋପନୀୟ ମତ ଦେବା ପରେ ଗଣନା ଅନୁସାରେ ସର୍ବାଧିକ ମତପ୍ରାପ୍ତ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ନେଇ ଗତ ଦୁଇ ଦଶନ୍ଧିରୁ ଅଧିକ ଦିନ ଧରି ଏକ ବିଡ଼ମ୍ବନା ପ୍ରତି ହୁଏତ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ସଚେତନ ନାଗରିକ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ନାହାନ୍ତି । ତାହା ହେଉଛି - ପ୍ରତି ରାଜ୍ୟ ସ୍ତରରେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀ ଓ ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ । ପ୍ରଥମ ସଂଗଠନଟି ଜଣେ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ଏକ ବିଭାଗୀୟ ପରିଚିତି ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଦ୍ୱିତୀୟଟି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ୭୩ ଓ ୭୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଅଧିନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ସଂଗଠନ ।
ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀ ବା ଚିଫ୍ ଇଲେକ୍ଟୋରାଲ ଅଫିସର(ସିଇଓ) ଦାୟିତ୍ୱ ସାଧାରଣତଃ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ପ୍ରାଶାସନିକ ସେବା ପାହ୍ୟାର ଅଧିକାରୀ ବହନ କରିଥାଆନ୍ତି। ପ୍ରତି ରାଜ୍ୟରେ ଏଭଳି ଜଣେ ଜଣେ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଅନେକ ଅଧିକାରୀ, କର୍ମଚାରୀ କାମ କରିଥାଆନ୍ତି । ଏମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ରାଜ୍ୟ ସ୍ତରରେ ବିଧାନସଭା ଓ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନର ପରିଚାଳନା କରିଥାଆନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହି ସାଂଗଠନିକ ଅନୁଭାଗଟି ଗୃହବିଭାଗ ଅଧୀନରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ତେବେ ୫ ବର୍ଷରେ ଥରେ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଏହା କାମ କରିଥାଏ। କିନ୍ତୁ ଗତ ଦୁଇ ଦଶକ ଧରି ବ୍ୟୟସଂକୋଚନ ପାଇଁ ଉଭୟ ଲୋକସଭା ଓ ବିଧାନସଭାର ନିର୍ବାଚନ ଏକସଂଗେ କରିବାଟା ଦେଶରେ ଏକ ପରମ୍ପରା ହୋଇଯାଇଛି । ଯଦିଓ ଏଭଳି ନିୟମ ବା କଟକଣା ନାହିଁ। ତେଣୁ କେବଳ ୫ ବର୍ଷରେ ମାତ୍ର ୫ ମାସ ପାଇଁ ତତ୍ପର ହେବାକୁ ପଡୁଛି ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟକୁ । ହେଲେ ପୂରା ୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦରମା ଓ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ପାଉଛନ୍ତି ଶତାଧିକ କର୍ମଚାରୀ ଓ ଅଧିକାରୀ । ଆଜିକାଲିର ଇ-ଗଭର୍ନାନ୍ସ୍ ଯୁଗରେ ବି ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସଂସ୍କାର ଆସିନାହିଁ ।
ତେଣେ ପ୍ରତି ରାଜ୍ୟରେ ରହିଛି ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ବା ଷ୍ଟେଟ୍ ଇଲେକ୍ସନ୍ କମିଶନ(ଏସ୍.ଇ.ସି.) । ଯାହା କେବଳ ୧୯୯୩ ମସିହାରୁ ଗଢ଼ା ହୋଇ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ (ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତଶାସନ) ଓ ନଗରପଞ୍ଚାୟତ (ସହରାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତଶାସନ)ର ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ଏହା ଏକ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ସଂଗଠନ ରୂପେ ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତ (ଷ୍ଟେଟ୍ ଇଲେକ୍ସନ୍ କମିଶନର)ଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ବଜେଟ୍ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ, ପଞ୍ଚାୟତସମିତି, ଜିଲ୍ଲାପରିଷଦ, ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦ, ପୌରପାଳିକା ଓ ନଗରନିଗମ ନିର୍ବାଚନର ପରିଚାଳନା ଏହି ଆୟୋଗ କରିଥାଏ । ନିୟମତଃ ପ୍ରତି ୫ ବର୍ଷରେ ଥରେ ନିର୍ବାଚନ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ କାଁଭାଁ କେଉଁଠି ଉପନିର୍ବାଚନର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିଥାଏ । ଏମିତିରେ ମୋଟାମୋଟି ଭାବେ ପ୍ରାୟ ବର୍ଷଟେ କାମ ଥାଏ ଏବଂ ଆଉ ୪ ବର୍ଷ କେବଳ ବସିବସି ଦରମା ଓ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ହାତେଇଥାଆନ୍ତି, ଏହାର ଅଧିକାରୀ ଓ କର୍ମଚାରୀମାନେ ।
ଉଭୟ ସଂଗଠନ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ତରରେ ଭାରତର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ (ଇଲେକ୍ସନ୍ କମିଶନ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ)ଙ୍କ ପାଖରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ । ହେଲେ ସି.ଇ.ଓ. ବନାଉଥିବା ଭୋଟରତାଲିକା ହିଁ ପ୍ରାଦେଶିକ ସ୍ତରରେ ମାନକ ଭୋଟର ତାଲିକା ରୂପେ ବିବେଚିତ । ସେହି ତାଲିକା ପ୍ରକାରେ ବିଧାନସଭା ଓ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ସହ ଭୋଟରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଫଟୋ ପରିଚୟପତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ଇସ୍ୟୁ ଏହି ସଂଗଠନ କରିଥାଏ । ଏଣୁ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଭୋଟରକାର୍ଡ଼ ପୋର୍ଟାଲକୁ ମଧ୍ୟ ଏହି ସଂଗଠନ ପରିଚାଳନା କରେ ।
ସେହିପରି ପଞ୍ଚାୟତ ନିର୍ବାଚନ ବା ସହର ସ୍ୱାୟତ୍ତଶାସନ ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଏସ୍.ଇ.ସି. ମୂଳ ଭୋଟରତାଲିକାରେ ସଂଯୋଗ ତାଲିକା ବା ନୂଆ ଭୋଟରଙ୍କ ନାମତାଲିକା ଯୋଡ଼ିବାର କ୍ଷମତା ପାଇଛନ୍ତି । ଯାହାକି ତାଙ୍କ ପରିଚାଳିତ କୌଣସି ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ହୋଇଥାଏ । ଏପରିକି ସମଗ୍ର ଭୋଟର ତାଲିକାକୁ ଏସ୍.ଇ.ସି. ଆଉଥରେ ଛାପିଥାଆନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ଅତିରିକ୍ତ ତାଲିକା କରିଥାଆନ୍ତି, ତାହାକୁ ସି.ଇ.ଓ. ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ଏହି କାରଣରୁ ନୂଆ ଭୋଟରଙ୍କ ନାମ ଅମୁକ ନିର୍ବାଚନରେ ଥିଲା ବେଳେ ସମୁକ ନିର୍ବାଚନରେ କେମିତି କଟିଗଲା ବୋଲି ଚାରିଆଡ଼େ ଅସନ୍ତୋଷ ଉପୁଜେ । କିନ୍ତୁ ଏହା ଏକ ପ୍ରାଶାସନିକ ନୀତିଗତ ବ୍ୟବସ୍ଥା।
ଏଠାରେ ଆମ୍ଭେ କହିବାକୁ ଚାହୁଛୁ ଯେ ୨୨ ବର୍ଷ ଧରି ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପରେ ଏବେ ରାଜ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟକୁ ତାହା ସହ ମିଶାଇ ଦିଆଯାଉ ଏବଂ ସୁସ୍ଥ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଏହି ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ସଂଗଠନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁ । ପ୍ଳାନିଂ କମିଶନ, ୟୁନିଭର୍ସିଟି ଗ୍ରାଣ୍ଟ୍ କମିଶନ ଓ ରେଳବାଇ ବୋର୍ଡ଼ର ପୁନର୍ଗଠନ କରିଥିବା ମୋଦି ସରକାର ମଧ୍ୟ ଏହି ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନାକାରୀ ସଂଗଠନର ଅଯଥା ବ୍ୟୟ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ସଂସ୍କାରମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ନିଅନ୍ତୁ।
ସୌଭାଗ୍ୟର କଥା ଯେ ଭାରତର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ ଉପଦେଷ୍ଟା ଥିବା ଓଡ଼ିଶାର ପରିଚିତ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଭଗବାନ ପ୍ରକାଶଙ୍କ ସହ ଆମ୍ଭେ ଏହି ମର୍ମରେ ୬ ମାସ ତଳୁ ଆଲୋଚନା କରିସାରିଛୁ। ସେ ଏହା ଉପରେ ବିଚାର କରିବାକୁ କଥା ଦେଇଛନ୍ତି । ହେଲେ ଏହା ଉପରେ ନାଗରିକ ସହମତି ଓ ଦାବି ପ୍ରକାଶ ପାଇଲେ, କେବଳ ଔପଚାରିକ ଘୋଷଣା ଦ୍ୱାରା ସଂସ୍କାର ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ । କାରଣ, ଭାରତର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ କ୍ଷମତା ପରିସରରେ ରହିଛି ଉଭୟ ସଂଗଠନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଓ ପୁନର୍ଗଠନ ପ୍ରସଙ୍ଗ । ଯଦି କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଗୋଟାପଣେ ନିର୍ବାଚନ ବାବଦ ବ୍ୟୟ ବହନ କରିବେ ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଜରିଆରେ, ତେବେ ନିରପେକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନାର ଏକ ନୂଆଯୁଗ ଆରମ୍ଭ ହୋଇପାରିବ ।
ବିମଳ ପ୍ରସାଦ, ମଠକରଗୋଳା - ୭୫୯୦୨୪, ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲ୍ଲା, ଓଡ଼ିଶା, ଭ୍ରାମ୍ୟଭାଷ: ୯୯୩୭୩୫୩୨୯୩
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें